Originally published in Night Owl: A Nationbuilder's Manual (Edision nga Ilokano)

Idi dimmar-ayak iti Leaders in Development program ti Harvard Kennedy School, pinagsuratnakami ti propesormi iti kayatmi a magun-od iti sumaruno a 10 a tawen. Nagpanunotak ket insuratko—“Ti pannakagun-od ti Filipinas iti naan-anay a potensialna.”

Idi 1960s, maikadua ti Filipinas a kangatuan iti Per Capita iti Asia, umuna ti Japan. Kalpasan ti maysa a dekada, linabsannatayo ti South Korea gapu iti Economic Development Plan daytoy, a panangbukel ti gobierno ken ti sektor publiko iti dandani 40% a pakabuklan ti domestic investment daytoy idi 1963 agingga idi 1979 babaen dagiti proyekto iti impraestruktura a kas kadagiti highway, pasilidad iti pantalan, ken dagiti rangtay.

Sakbay a nangrugi ti termino ni Presidente Rodrigo Duterte, ti average infrastructure spending iti napalabas a dekada ket mapan a 2.5% laeng ti GDP ti pagilian. Inreport ti IMF idi 2015 nga amang a nababbaba ti public investment ti Filipinas no maidilig kadagiti dadduma a kameng ti ASEAN.

Dakami amin, patienmi a ti programa a Build, Build, Build ket saan laeng a kasapulan no di ket idi koma pay a narugian.

No kayat ti Filipinas a magun-od ti naan-anay a potensial daytoy, rumbeng a makaaramid iti wagas tapno maksayan ti pannakalugina gapu iti trapiko iti Metro Manila a simmagpaten iti P3.5-bilion iti kada aldaw. Iti daytoy a punto nga impakita ni Sec. Mark Villar ti plano para iti pannakapalukay ti trapiko ti 90-ti-tawennan nga EDSA, ti 23.8-kilometro a circumferential highway a nabayagen a nalaktawanna ti maximum a kapasidadna a 288,000 a lugan iti kada aldaw.

Manmano laeng ti namati a mabalin a maaramid daytoy. Maysa a kritiko ti nagkuna, “Ambisiosa. Nasobraannan san ti lalaingna.” Ababa laeng ti sungbatko, “Rumbeng laeng a dagiti lidertayo ken ambisiosoda kadagiti plano, pangngegddeng, ken aksionda. Nabayagen a kaikarian daytoy dagiti Filipino. No mapaaykami, nakapusta ti reputasionmi.”

Uppat a tawenen ti napalabas—iti pannakaileppas dagiti nadumaduma a dadakkel a proyekto iti Metro Manila, a pakairamanan ti Skyway Stage 3, NLEX Harbor Link, Radial Road 10 Spur Link, ken ti Laguna Lake Highway, magawgaw-aten ti kari a maisubli ti EDSA iti dati a kasasaadna idi 1930.

Ti EDSA Decongestion Program FACT SHEET

1. Ti Metro Manila ket maysa kadagiti siudad nga addaan iti kadakkelan a populasion. Addaan iti agindeg a 42,000 iti kada kilometro kuadrado. Awanen ti expansion ti EDSA sipud idi 1960s ket 39 a porsiento a nalabsannan ti kapasidadna.

   
   

2. TI EDSA Decongestion Program ket buklen ti 25 a proyekto, a pakairamanan ti 14 nga expressway nga umabot iti 121 a kilometro ken 11 a rangtay nga agdagup iti 9.3 a kilometro.

   
   

3. Ti mainline ti 18.83-kilometro nga Skyway Stage 3 ket naluktanen para iti publiko kagiddan ti 10 a rampa: Buendia (northbound on-ramp ken southbound off-ramp), Osmena-Quirino (northbound off-ramp), Plaza Dilao (southbound on-ramp), Quezon Avenue (northbound off-ramp ken southbound off-ramp), Talayan-Quezon Avenue (northbound on- ramp ken southbound off- ramp), ken NLEX (northbound off-ramp ken southbound on-ramp).

   
   

4. Ti Skyway Stage 3 ket di nakompleto a kas iti orihinal a balabalana a naaprobaran idi 2014. Gapu iti parikut iti right-of-way, nnasken a maipasurot iti alignment ti San Juan River. Naaprobaran daytoy iti babaen ti Memorandum of Agreement a napirmaan idi Oktubre 25, 2018. Sakbayna, ti site possession para iti proyekto ket mapan a 8.64% laeng.

   
   

5. Iti Memorandum of Agreement a pinirmaan ti San Miguel Corporation, karaman ti estruktura a mamagkonektar iti Metro Manila Skyway Stage 3 ken NLEX-SLEX Connector. Daytoy ti umuna a gundaway iti pakasaritaan ti pagilkian a dagiti expressway ket imatonan ti agsabali a concessionaire—nga itoy a kaso, agkadua ti San Miguel Corporation ken Metro Pacific.

   
   

6. Sangapulo a rampa ti Skyway Stage 3 ti naipatakder. Quirino (northbound onramp), Plaza Dilao (southbound offramp), United Nations (southbound off-ramp), Nagtahan (northbound offramp ken on-ramp), Araneta (northbound on- ramp, southbound off-ramp), ken C3 (northbound off-ramp, ken southbound on-ramp ken off-ramp).

   
   

7. Ti NLEX Harbor Link Segment 10, ti 5.58-kilometro nga expressway a mamagkamang iti MacArthur Highway ken C3 Road, a mangikamang met iti Skyway Stage 3 babaen ti NLEX-SLEX Connector Road, ti 8-kilometro nga expressway a kumamang met iti ungto ti Segment 10 iti C3 Road, Caloocan agingga iti PUP Sta Mesa, Manila.

   
   

8. Ti 2.6-kilometro nga NLEX Harbor Link C3-Radial Road 10 Spur Link manipud iti C3 Road iti Caloocan agingga iti Radial Road 10 iti Manila ti umuna a proyekto a naileppas kas mayayon iti baro a COVID-19 protocol. Gapu iti daytoy, ti dati a dua nga oras a biahe manipud iti Quezon City a mapan iti Manila ket 20 a minuto laengen.

   
   

9. Ar-aramaten ti NLEX- SLEX Connector ti Super T Technology a mangpapardas iti konstruksion iti dandani maysa a tawen. Manamnama a malpas itoy a tawen ti umuna a 5-kilometro a paset manipud iti C3-Road a mapan iti Espana.

   
   

10. Kasaruno ti pannakaikalawa ti Harbor Link Segment 10 ti R-10 iti Manila ti pannakaileppas ti 4.75-kilometro a pannakayatiddog ti Radial Road 10, proyekto nga immabot iti pito a presidente gapu iti problema iti right-of-way.

    
    

11. Ti NLEX Harbor Link Segment 8.2 ket maysa a 8.3-kilometro, four-lane divided expressway manipud iti Segment 8.1 iti Mindanao Avenue agingga iti Commonwealth Avenue.

    
    

12. Manayonan ti Alabang-Sucat Skyway Extension iti dua a baro a lane manipud iti Sucat Main Toll Plaza agingga iti Susana Heights. Nalpasen ti 47% ket maileppas ita a tawen.

    
    

13. Nakompleto ti umuna a segment ti 7.7-kilometro a C5-South Link Expressway Project manipud iti Merville a mapan iti C5 wenno SLEX idi Hulio 2019. Pagkamangenna ti Radial Road 1, Sucat Interchange, ken E. Rodriguez.

    
    

14. Ti Southeast Metro Manila Expressway ket maysa a 32.644-kilometro a toll road expressway manipud iti Taguig agingga iti Batasan Complex iti Quezon City. Gapu iti daytoy, ti maysa nga oras ken 50 a minuto a biahe manipud iti Bicutan a mapan iti Batasan ket agbalin a 26 a minuto laengen.

    
    

15. Ti 6.94-kilometro a Laguna Lake Highway ket isu ti toll-free expressway iti Metro Manila nga addaan iti naisina a bicycle lane. Papardasenna ti biahe manipud iti Taytay, Rizal a mapan iti Bicutan. Ti dati a maysa nga oras, agbalin a 30 a minuto laengen.

    
    

16. Mairaman ti pannakaikalawa ti 3.3-kilometro a Nichols Field Road iti proyekto a Fort Bonifacio-Nichols Field Road (Lawton Avenue). Nakompleto daytoy idi 2021.

    
    

17. Gapu iti Mindanao Avenue Extension, maysa a 3.2-kilometro a highway, ti dati a 1.5 nga oras a biahe manipud iti Quirino Highway a mapan iti General Luis Avenue ket agbalin a 20 a minuto laengen.

    
    

18. Nakompleto ti pannakaikalawa ti 1.086-kilometro a Samar Street idi Disiembre 2018.

    
    

19. Ti 680-metro a Binondo- Intramuros Bridge, ket pagkamangenna ti Intramuros ken Binondo babaen ti maysa a viaduct, a mapagbalin a pedestrian-friendly.

    
    

20. Ti BGC-Ortigas Link Bridge, nga am-ammo a kas Kalayaan Bridge, ket pagkamangenna dagiti siudad ti Taguig, Makati, ken Pasig. Ti kapaut ti biahe iti nagbaetan dagiti central business district ti BGC ken Ortigas ket 12 a minuto laengen.

    
    

21. Ti 506-metro nga Estrella Pantaleon Bridge ket pagkamangenna ti Estrella Street iti Makati ken Barangka Drive iti Mandaluyong iti uneg ti 10 a minuto.