Originally published in Night Owl: A Nationbuilder's Manual (Edision nga Ilokano)

Segun iti World Health Organization (WHO), adda 1.35-milion a katao a matmatay iti tinawen gapu iti aksidente iti kalsada, ken di nababbaba ngem 20 a milion ti madundunor, nga adu kadagitoy ti agtinnag nga addaan rangkap iti bagi. Nasurok a kagudua kadagiti matmatay dagiti magmagna, agbisbisikleta, ken agmotmotorsiklo. Mapan a 93 a porsiento dagiti matmatay ti aggapu iti low- ken middle-income a pagilian, uray pay dagitoy a pagilian ket adda kadakuada ti 60 a porsiento a lugan iti lubong. Dagiti madadael, nupay maliklikan met, ket agpateg iti di nababbaba ngem tallo a porsiento ti gross domestic product ti pagilian.

Ti 2030 Agenda for Sustainable Development ket panggepna a kissayan iti kagudua ti sangalubongan a bilang dagiti matmatay ken masugsugatan maigapu iti dinnungpar apaman a magteng ti 2020. Itantandudo ti WHO ti “Safe System approach,” maysa a wagas a mangikonsiderar iti kinakapsut dagiti mangar-aramat iti kalsada, mairaman ditoy ti panagbiddut ti tao. Kas pagarigan, ti panagaramat iti mobile phone, uray pay hands-free wenno hand-held, ket uppat a daras ti posibilidadna a mabalin a mairaman iti desgrasia ngem kadagiti drayber a di agar-aramat iti mobile phone. Isingsingasingna ti pannakaipasdek dagiti footpath, cycling lane, safe crossing points, ken dadduma pay a traffic calming measures.

Iti Filipinas, nalaka a maawat a ti panagdur-as ket ad-adda a nakaturong iti naannayas a car mobility. Dagiti magmagna ket saan a prioridad iti pannakaplano ti kaaduanna nga urban center.

Tapno nataltalged dagiti kalsada kadagiti siklista ken pedestrian, ti Department of Public Works and Highways (DPWH) ket linuktanna ti dua a 5.58-kilometro a bicycle lane facility iti Laguna Lake Highway iti Bicutan, Taguig City idi Pebrero 7, 2019, tallo a bulan kalpasan a nakompleto ti Laguna Lake Highway.

Ngem dagiti impraestruktura dagiti pedestrian kadagiti para iti publiko a kalsada ket saan laeng a maar-aramid iti Manila no di pay ket kadagiti sabsabali a lugar iti Luzon, Visayas, ken Mindanao.

Kas pagarigan, ti Cagayan de Oro (CDO) Coastal Road, maysa a 12.77-kilometro a bypass road a manamnama a papardasenna ti iseserrek iti daya a paset ti Macajalar Bay iti CDO, Gingoog iti Bukidnon, Misamis Oriental, ken Caraga, ket maipaspasdek metten nga addaan kadagiti bicycle lane. Mangrugi daytoy iti Brgy. Gusa iti daya a paset agingga iti laud a paset iti Brgy. Igpit, Opol, iti Misamis Oriental. Manamnama a 20 a minuto laengen ti oras ti biahe manipud iti Laguindingan Airport a mapan iti city proper gapu iti proyekto.

Ti maysa pay a proyekto iti Mindanao, a pakaaramidan dagiti bicycle lane ket ti Davao City Coastal Road, maysa nga 18-kilometro a kalsada manipud iti Jct. Bago Aplaya (abagatan) agingga iti Sta. Ana Wharf a mapan iti R. Castillo Street.

Iti Visayas, ti Bacolod Negros Occidental Economic Highway, maysa a 21.8-kilometro a kalsada nga agserbi nga alternatibo a ruta a magna iti uneg ti Bacolod City a mapan iti Bacolod Silay Airport ken dadduma pay a destinasion a para turista.

Ti Leyte Tide Embankment project, maysa a 27.3-kilometro nga estruktura a panglapped iti layus manipud iti Brgy. Diit, Tacloban City agingga iti Brgy. Ambao, Tanauan, Leyte, ket naipasdek tapno masalakniban dagiti komunidad iti igid ti baybay gapu iti storm surge, ken tapno adda estruktura a para iti pedestrian.